غار چال نخجیر به عنوان یکی از زیباترین و شگفت انگیزترین اثار طبیعی در نزدیکی شهر نراق در استان مرکزی می‌تواند به جاذبه‌ای منحصربفرد در صنعت گردشگری ایران و عاملی برای توسعه و رونق گردشگری در این منطقه مبدل شود. غار چال نخجیر در منطقه‌ای به نام چال نخجیر در نزدیکی شهر تاریخی نراق در دل کوه تخت واقع شده است. غار چال‌نخجیر که جزء غارهای مرطوب افقی محسوب می‌شود، متعلق به دوران سوم زمین شناسی است.
نزدیکترین روستاها به غار، سه روستای کروگان ، وشتگان ، هرازیجان هستند، و نزدیکترین شهر به غار چال نخجیر شهر تاریخی نراق می باشد. در گذشته مردم از این غار با نام غار «هوهو» نیز یاد می‌کردند.
یکی از جاذبه های جهانی استان مرکزی غار ۷۰ میلیون ساله نخجیر استان مرکزی است که در مسیر شهر نراق قرار دارد.
این غار پر آوازه یکی از جاذبه های گردشگری مطقه به حساب می آید که به تنهایی سالانه هزاران نفر را جذب خود می کند.
به گفته کارشناسان وجود این غار در کنار جاذبه های تاریخی بناهای قدیمی می تواند نراق را به قطب گردشگری تبدیل کند.
ورودی غار هم‌تراز با سطح زمین است که ۱۰ متر عرض و بین ۱۰ تا ۴۰ متر ارتفاع دارد. دهانه غار بالاتر از چاه‌های آب آشامیدنی منطقه است و به سمت جنوب باز می‌شود. در گذشته دهانه غار به وسعت کنونی نبوده و به صورت سوراخی به ابعاد ۱ تا ۱٫۵ متر بوده‌است. پس از کشف غار دهانه آن بر اثر انفجاری غیراصولی بازتر شد.
در فضای بیرون غار برای بازدیدکنندگان این غار امکانات و تجهیزات رفاهی همچون سالن انتظار، بوفه و مهمانسرا در نظر گرفته شده‌است.
در درون غار بر اثر رسوبات آهکی، چکنده و چکیده و اشکال گل‌کلمی و بلورین پدید آمده‌است و با پیشروی بیشتر به داخل غار میزان پراکندگی اشکال بیشتر می‌شود. همچنین در برخی جاها رسوبات به شکل سوزنی و کشیده مشاهده می‌شود که جنس آن‌ها از گچ می‌باشد.
سقف غار بسیار بلند بوده و میانگین ارتفاع آن به ۸ متر می‌رسد. پهنای غار از ورودی تا عمق یک کیلومتری، متغیر است.
غار دارای دو مسیر است، تا ۶۰۰ متر اول غار مسیر مشترک و در امتداد جنوب به شمال می‌باشد و بعد از آن به دو مسیر تقسیم می‌شود. یکی از مسیرها به طرف شمال شرق و دیگری به شمال غرب امتداد می‌یابد. طول کل هر کدام از مسیرها حدود ۱٬۳۰۰ متر بوده و در تمام مسیر غار افقی است. غارچال‌نخجیر، غاری سه طبقه به‌شمار می‌آید که دو طبقه از آن با ایجاد مسیرها و پله‌هایی که گاهی تعداد آن‌ها به ۴۷ پله می‌رسد، برای بازدید گردشگران آماده شده‌است. به دلیل آنکه هیچ نوری به داخل غار نفوذ پیدا نمی‌کند، موجود زنده‌ای وجود ندارد.
داخل غار در گذشته آب وجود داشته‌است و خط تراز آب بر روی دیواره‌های غار قابل مشاهده است، اما امروزه این آب وجود ندارد که علت آن می‌تواند مربوط به تغییرات شرایط آب و هوایی منطقه در طول دوران زمین‌شناسی باشد. در کف غار دریاچه‌ای وجود دارد که تا ۴۰۰ متر مربع از مساحت آن کشف شده‌است. به نظر می‌آید که وسعت این دریاچه بسیار بیشتر از ۴۰۰ متر مربع باشد. عمق دریاچه ۷۰ متر است.
با توجه به اینکه غار بر روی منطقه‌ای گسلی قرار گرفته‌است، نگرانی‌هایی در مورد لرزه خیزی و خطرات آن برای بازدیدکنندگان وجود دارد. از این رو برای ایمن‌سازی و تأمین امنیت بازدیدکنندگان، غار در شهریورماه سال ۱۳۹۱ به مدت ۶ ماه بر روی گردشگران بسته شد. در این مدت اقداماتی شامل نصب دوربین مداربسته، تأمین روشنایی، جاسازی بسته‌های امداد و نجات برای پدافند غیرعامل انجام شد. پس از انجام عملیات ایمن‌سازی، این غار توسط کارگروه غارشناسی کشور به عنوان نمونه غار امن در ایران شناخته شد.
کف غار همانند غارهای دیگر ایران بر اثر بتن ریزی جهت ایجاد راه تخریب شده‌است. همچنین بر اثر انفجارهایی که برای بازگردن مسیر انجام شده، ترک‌ها و شکاف‌هایی در بلورها و سازندهای آهکی غار ایجاد شده‌است.
بهره‌برداری و بازدید نزدیک از دریاچه به دلیل تغییرات دائمی سطح آب این دریاچه هنوز امکان‌پذیر نشده‌است.
در کف غار جریان همیشگی آب وجود ندارد، ولی در اکثر جاهای غار حوضچه‌های آب کوچک به چشم می‌خورد که در طول فصل‌های سال میزان آب آن‌ها متغیر است.
تالارهای متعدد و حوضچه‌های آب، راهروهای طولانی و مسیرهای مشکل در بعضی از نقاط، چکنده و چکیده‌های بلوری و بسیار متنوع و حتی منحصر به فرد از خصوصیات آن است. حدود ۹۵٪ از بدنه غار را رسوبات آهکی پوشانده و ۵٪ باقی‌مانده سنگی می‌باشد. غار از تالارهای مختلفی تشکیل شده‌است که بزرگترین آن‌ها ۱۲۰×۴۰×۳۰ متر وسعت دارد. از تالارهای غار می‌توان به سفره عروس، دریاچه، برزخ، باغ‌وحش، چهلچراغ، چهلستون و تالار زیبایی‌ها اشاره کرد.
سنگهای تزئینی با اشکال متنوع مانند عقاب، لاک‌پشت، گوزن، انسان، کبوتر و تندیس‌های غول پیکر بلورین ایجاد شده‌است که بیشتر آنان از جنس آهک است.. تالارهای «عروس»، «گل کلمی»، «آبشارگلی»، «فرسنگ» و هیولا از جمله بخش‌های دیدنی این غار نادر و عجیب است.
از خصوصیات غارچال نخجیر می‌توان به تالارهای متعدد و حوضچه‌های آب، راهروهای طولانی، مسیرهای مشکل در بعضی از نقاط و چکنده و چکیده‌های بلورین بسیار متنوع و زیبا و حتی در نقاطی منحصر به فرد اشاره کرد. غار چال نخجیر از تالارهای مختلفی تشکیل شده که زیباترین تالار آن، چهلستون نام دارد ، از دیگر تالارهای غار می‌توان به سفره عروس، دریاچه، برزخ، باغ وحش، چهلچراغ و تالار زیبایی‌ها اشاره کرد.این غار به دلیل وجود مناظر بکر طبیعی و جذابیتهای حیرت آور فراوان از اهمیت ویژه‌ای در جذب توریست برخوردار است. در گنجینه شگفتی این غار اسرارآمیز ، سنگهای تزئینی با اشکال متنوع مانند عقاب، لاک پشت، گوزن، انسان، کبوتر و تندیس‌های عظیم الجثه بلورین ایجاد شده است که بیشتر آنان از جنس آهک است.
غار چال‌نخجیر جزء غارهای آهکی و زنده دنیا محسوب می‌شود و از جمله غارهای طبقاتی است و از سه طبقه تشکیل شده‌است. حدود ۹۵٪ از دیواره‌های غار پوشیده از رسوبات آهکی و مابقی سنگی است. تاکنون ۱٬۲۰۰ متر از غار برای بازدید عموم کف‌سازی، ایمن‌سازی و نورپردازی شده‌است. گفته شده که در انتهای غار دریاچه‌ای با امکان قایقرانی در آن وجود دارد، اما به‌طور کلی شناسایی نشده‌است. منحصر به فرد بودن نهشته‌ها، دسترسی آسان به غار، خودترمیمی به دلیل زنده بودن و تهویه مناسب هوای درون غار از ویژگی‌های خاص غار است. این غار در سال ۱۳۸۴ خورشیدی در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
تهویه طبیعی هوای درونی غار در فصول تابستان و زمستان یکی دیگر از عجایب این غار شگفت انگیز است که در تابستان خنک و در زمستان گرم است و هیچ گاه در این مجموعه بازدیدکنندگان با کمبود اکسیژن روبرو نمی‌شوند. با توجه به قرار گرفتن غار در دامنه کوه دسترسی به آن بسیار آسان بوده و بازدیدکنندگان به راحتی قادر به بازدید از این محل هستند. تنوع سنگهای موجود ، سنگهای کریستال با شکلهای مختلف مثل آبشار، زیبایی خاصی به غار داده است به طوریکه هر بیننده‌ای را به شگفتی وا می‌دارد.قرار گرفتن غار در کنار ابنیه تاریخی نراق یک محیط کاملا توریستی را بوجود آورده که با این تنوع می‌توان به رونق صنعت گردشگری در منطقه امیدوار بود.با داشتن زیبایی‌ها و قابلیت‌های دیدنی فراوان غار ، در صورت راه اندازی و معرفی مناسب می‌تواند به یکی از جاذبه‌های توریستی جهان تبدیل شود.
این غار در منطقه کارستی واران قرار دارد. این منطقه کارستی در واحدهای آهکی متراکم ریفی گسترش یافته که موجب پوشاندن توف‌ها و شیل‌های سبز پالئوسن شده‌است. منطقه در بعضی از بخش‌ها به شکل بلوک‌های گسل خورده ظاهر می‌شود.
منطقه کارستی که غار را به وجود آورده‌است از نوع سنکینال می‌باشد. به سبب زیاد بودن شکستگی‌ها و گسل‌های به وجود آمده دو توده‌های سنگ، راهروهای درون غار به نسبت زیاد است. همچنین وجود درزها و شکاف‌ها عمل انحلال کانی‌ها را سریع‌تر کرده‌است. منطقه کارستی با توجه به زمان تشکیل آن، منطقه‌ای جدید و فعال است، به این معنی که مراحل انحلال و فرسایش کارست و ایجاد اشکال کارستی در غار همچنان ادامه دارد.
غار چال‌نخجیر که جزء غارهای مرطوب افقی محسوب می‌شود، متعلق به دوران سوم زمین‌شناسی است.
در منابع مختلف قدمت این غار ۷۰ میلیون سال ذکر شده است.
عامل اصلی و اولیه به وجود آمدن غار، گسل معکوسی است که در منطقه وجود دارد و پس از گذشت میلیون‌ها سال غار را به وجود آورده‌است. بنابراین می‌توان غار را از نوع غارهای لرزه‌ساختی دانست.
بیشتر غار از سنگهای آهکی تشکیل شده‌است که متعلق به دسته سنگهای رسوبی‌اند. ویژگی مهم سنگهای آهکی، حل‌شدن آن‌ها در آب‌های حاوی دی‌اکسید کربن است. هنگامی که آب وارد زمین آهکی می‌شود در اثر برخورد با فلز و کانی‌های دیگر، مقداری از آن را در خود حل کرده و زمان شکل‌گیری سازندهای آهکی غار، رنگ حاصل از کانی‌ها باعث تغییر رنگ در آهک می‌شود. بیشتر سازندهای درون غار رنگ سفید شیری دارند که گاهی متمایل به زرد‌اند. املاح گوگرد باعث ایجاد رنگ زرد، املاح آهن باعث ایجاد رنگ سیاه، املاح مس باعث ایجاد رنگ سبز واملاح جیوه باعث ایجاد رنگ نارنجی مایل به قرمز شده‌اند که ترکیب فراوان این رنگ‌ها در غار به چشم می‌خورد.
غار بین سنگ‌هایی قرار گرفته که لایه‌بندی متوسط دارند و شیب آن‌ها حدود ۲۳ درجه به سمت غرب است. سن سنگهای غار به الیگوسن پایانی می‌رسد که معادل با سن سازند قم است.
قدمت سنگ میزبان این غار به حدود ۳۴ تا ۱۶ میلیون سال پیش باز می‌گردد. با توجه به اینکه غار مذکور پس از تشکیل و سنگ شدگی بستر میزبان و سپس چین خوردگی و گسل خوردگی متعاقب آن تشکیل شده، سن تشکیل غار بسیار جوانتر از ۱۶ میلیون سال است.[نیازمند منبع]
بیشتر سنگ‌ها و اشکال آهکی درون غار از نوع کربنات کلسیم، آراگونیت و سنگ گچ هستند.
بر اثر چین‌خوردگی و کوه‌زایی، به دلیل فشارهای وارد شده بر سنگ‌ها، درزها، شکاف‌ها و گسل‌هایی در سنگ ایجاد شده و در مرحله بعد بارش‌های جوی که دارای گاز کربنیک بوده و خاصیت اسیدی دارند، در شکستگی سنگ‌ها نفوذ کرده و باعث انحلال کربنات کلسیم شده‌اند. در اثر انحلال، شکستگی‌ها وسیع‌تر شده و پس از میلیون‌ها سال غار را به وجود آورده‌اند.
در کنار غار نخجیر وجود جاذبه های طبیعی مانند آبشار گیسو که از آبشارهای دینی و پرآب است گردشگری طبیعی نراق را تکمیل می کند.
