موزه مقدم یکی از بناهای تاریخی به جا مانده از زمان قاجار است که از نظر تاریخچه، معماری و اشیایی که در آن نگهداری میشوند، ارزش بسیار بالایی دارد.
موزه مقدم یکی از خانه‌های تاریخی شهر تهران است که به دلیل معماری زیبا و اشیای خاصی که در آنجا نگهداری میشوند، از محبوب‌ترین جاهای دیدنی تهران برای گردشگران داخلی و خارجی محسوب می‌شود.
تهران از جمله شهرهایی است که در نوروز بسیار دیدنی است این شهر علاوه بر دارا بودن مکان‌های تفریحی جاذبه‌های گردشگری بسیاری نیز دارد که در روز‌های تعطیل و اوایل بهار همیشه بهترین زمان برای بازدید از این مکان‌ها است. وجود تورهای نوروزی این امکان را فراهم می‌کند که کسانی که علاقمند به تهرانگردی و سفر به تهران هستند از آن‌ها بازدید کنند.
این خانه موزه در آغاز، عمارتی بزرگ و مجلل و محل سکونت خاندان محمدتقی خان احتساب‌الملک از صاحب‌منصبان مشهور دربار قاجاریان و رئیس ادارهٔ احتسابیهٔ تهران و وزیر مختار ایران در برن سوئیس، بوده که بعدها در اختیار فرزندش، محسن مقدم، استاد باستان‌شناسی دانشگاه تهران قرار می‌گیرد. او به همراه همسرش، سلما کویومجیان در خانهٔ پدری خود در تهران ساکن شد. محسن مقدم و سلما که زادهٔ بلغارستان و رییس کتابخانه موزه ملی ایران بود، در کنار فعالیت‌های علمی، آثار و اشیاء فراوانی را با هدف حفظ میراث فرهنگی و تاریخی ایران گردآوری کردند.
از ویژگی‌های بارز این موزه همگون بودن نسبی فضای معماری با آثار تاریخی موجود در آن است. فضایی که با مساحتی برابر با ۲۱۱۷ مترمربع شامل سه حیاط بیرونی، اندرونی و سرایداری است.
ساختمان بیرونی (تابستانی) که در ضلع جنوبی حیاط بیرونی واقع شده و متشکل از دو بخش است:
این مکان در زمان حیات محسن مقدم به عنوان اتاق جانبی سالن پذیرایی مورد استفاده قرار می‌گرفته‌است. در حال حاضر در بخشی از این اتاق به معرفی استاد مقدم و فعالیت‌های کاری و علمی ایشان در قالب عکس، لوازم شخصی و در بخشی دیگر به نمایش آثار تزئینی چوبی، وسایل آشپزخانه و صندوق خانه‌های قدیمی پرداخته شده‌است.
این سالن محل کار، فعالیت‌های علمی و پذیرایی از مهمانان بوده‌است. در حال حاضر سعی بر آن شد با بخشی از آثار و اشیاء تاریخی مجموعه موزه مقدم، توالی و تسلسلی از آثار تاریخی ایران در این سالن به نمایش گذارده شود که نشانگر فرهنگ‌های گوناگون، در دوره‌های مختلف تاریخی هستند. آثاری چون: سفالینه‌ها، ابزارهای سنگی، مفرغینه‌ها، شیشه‌ها، مهرها، اثر مهرها، اشیاء فلزی و غیره.
این زیرزمین در دوره مظفری (۱۳۲۴–۱۳۱۳ ه. ق) همزمان با احداث خانه توسط احتساب الملک ـ پدر محسن مقدم ـ بنا شده‌است. تزئینات دیوارهای حوضخانه ـ توسط استاد محسن مقدم ـ از کاشی و قطعات ظروف سفالین برگرفته از آثاری نفیس متعلق به سده‌های چهارم تا سیزدهم ه.ق است که سیر و تحول صنعت سفال و کاشی ایران را به نمایش می‌گذارد.
این محل در حقیقت کارگاه (آتلیه) محسن مقدم بوده‌است که در سال ۱۳۳۷ ه.ش ساخته شده‌است. در حال حاضر به منظور نگهداری از کتاب‌های دکتر مقدم و دیگر کتاب‌های مرتبط با باستان‌شناسی و هنر جهت استفاده پژوهشگران و عموم مردم، این محل تبدیل به کتابخانه شده‌است.
این ساختمان در زمان حیات دکتر محسن مقدم در سال ۱۳۴۵ ه.ش و با کمک دکتر ابوالقاسمی ـ یکی از شاگردان ایشان در دانشکده هنرهای زیبا دانشگاه تهران ـ به شکل قلعه‌های قرون وسطی اروپا ساخته شده‌است. دکتر مقدم سعی بر این داشته تا در این محل بخشی از هنرهای مردمی ایران را به نمایش بگذارد. این ساختمان بخش‌های مختلفی چون اتاق کدخدا، حمام کوچک و خانگی با کاشی‌های قاجاری با مضمون استحمام، اتاق صدف، اتاق تدخین و زیرزمین با تزیینات سفال را در بر می‌گیرد.
دکتر مقدم در ضلع شمالی ساختمان اربابی (برج) ایوانی را بر پایه چند ستون و طاق ساخته‌است. این ایوان با استفاده از کاشی‌های دوران زندیه و قاجار مزین شده‌است. در وسط این ایوان حوضچه مرمری کوچکی متعلق به حمام فتحعلی شاه کار گذاشته شده‌است که آب از آن فوران کرده و از طریق یک جوی باریک به داخل استخر می‌ریزد. استخر مذکور که در حاشیه شمالی حیاط بیرونی واقع شده‌است در سال ۱۳۳۵ ه.ش در جریان سفر دکتر مقدم به اسپانیا، از روی استخر و آب‌نماهای باغ الحمراء (باغی از دوران صدر اسلام اسپانیا) الگو برداری و با استفاده از حوض یاد شده و تعدادی فواره قدیمی اجرا گردید.
در انتهای غربی ضلع شمالی خانه مقدم گلخانه‌ای مزین به کاشی‌های لعابدار قدیمی و آزاره‌های سنگی حجاری شده زیبا با مضمون گل و گیاه ایجاد شده‌است. همچنین درخت بالنگ که بسیار پر بار هم هست در این گلخانه تا به امروز موجود هست.
دو حیاط اندرونی و بیرونی با دیواری مرکب از چند عدد ستون مارپیچی و تعدادی طاق بر روی این ستون‌ها با تزئینات کاشی و پایه‌ستون‌های حجاری‌شده مشابه پایه‌ستون‌های کاخ چهل‌ستون اصفهان از همدیگر جدا میشوند. دکتر مقدم این پایه‌ستون‌ها را در هنگام تخریب کاخ خواهر ناصرالدین‌شاه به این محل انتقال داده‌است. دیوار تجدد توسط هوشنگ سیحون طراحی و اجرا شده‌است.
دکتر مقدم و همسرش در حیاط بیرونیِ باغچه و حوضی را با الهام از باغ‌های ژاپنی طراحی و اجرا کرده‌اند.
در دوران اولیهٔ احداث خانه مقدم از این محل به عنوان حمام و انباری استفاده می‌شده‌است که در زمان حیات دکتر مقدم کارایی خود را از دست می‌دهد و تبدیل به یک انبار می‌شود. در حال حاضر این محل بازسازی و مرمت شده‌است و به عنوان گنجینه آثار تاریخی موزه مورد استفاده قرار می‌گیرد.
این ایوان با نمای بیرونی به شکل دو سنتوری با گچبری ایرانی و بر روی چهار ستون با گچبری کرنتی بر پا شده‌است. این ایوان با دو رشته پلکان مارپیچ از حیاط قابل دسترسی است و هنوز شکل قدیم خود را حفظ نموده‌است. تزیینات این محل توسط دکتر مقدم و با استفاده از کاشی‌های کوباچه (چند رنگ) صفوی، آینه کاری زندیه و قاجار و کاشی‌های معرق و خشتی قاجار و پهلوی اول صورت گرفته‌است.
محسن مقدم این محل را با آثار ارزنده‌ای از دوران زندیه و قاجاریه چون: طاقچه گچبری زندیه از اصفهان، شومینه‌ای از قصر فیروزه ـ کاخ «فیروزه خانم» سوگلی ناصرالدین شاه ـ و غیره تزئین نموده‌است و به همین دلیل آن را اتاق قاجار نامیدند. در حال حاضر نیز آثاری از دوران قاجار و پهلوی در این اتاق به نمایش گذارده شده‌است.
این اتاق محل اصلی زندگی و به عبارتی اتاق نشیمن و زندگی دکتر محسن مقدم و همسرش بوده‌است. تعدادی قلمدان، جعبه و گنجفه‌های (کارت‌های بازی) پاپیه ماشه و نیز نقاشی‌هایی که توسط دکتر مقدم کشیده شده به نمایش درآمده‌است.
این ضلع شامل یک دیوار محوطه است. آن‌گونه که عکس‌های قدیمیِ موزهٔ مقدم نشان می‌دهند، دکتر مقدم این دیوار را در مراحل مختلف با کاشی‌ها و ظروف قاجاری آراسته و در وسط این دیوار نیز به زیبایی، طاق‌نمایی طراحی و اجرا شده‌است.
این حیاط توسط دکتر مقدم و همسرش، با الهام از طرح فرش‌های دوران صفوی و قاجار، با محوریت حوض در وسط و باغچه‌های پیرامونی طراحی شده‌است.
از این حیاط در ابتدا به عنوان مطبخ و محل سکونت مستخدمان و سرایداران استفاده می‌شده‌است. این بخش از موزه که در قسمت جنوب‌شرقی آن واقع شده، به علت فرسودگی بیش از حد با اندکی تغییر، مرمت و بازسازی، در حال حاضر به عنوان بخش اداریِ موزه مورد استفاده قرار می‌گیرد.
عکس خانه و موزه مقدم
عکس خانه و موزه مقدم
تصاویر خانه و موزه مقدم
تصاویر موزه مقدم از آثار گردشگری تهران
تصاویر موزه مقدم از آثار گردشگری تهران
موزه مقدم از دیدنی های گردشگری تهران
موزه مقدم از جاذبه های گردشگری تاریخی تهران
موزه مقدم از جاذبه های گردشگری تاریخی تهران
عکس موزه مقدم از جاذبه های تاریخی تهران
